Απ' τα "Μονοπάτια των Άστρων" και πάλι

[Κουνούπι]

"...με παραμύθια που τα βάφτιζαν Μεγάλα Ιδανικά, γεμάτα λέξεις όπως Δίκαιο, Πατριωτισμός και άλλα τέτοια φανταχτερά συνθήματα"

Αφορμή γι' αυτές τις σκέψεις ήταν ένα πρόσφατο πολυσυζητημένο βιβλίο από τον Άγγλο ιστορικό Antoby Beevor με τίτλο «Βερολίνο 1945: Η Πτώση».

Τι ακριβώς είναι αυτά τα περίφημα «ιδανικά»; Σε τι συνίσταται ο «ήρωας» και πώς διαφέρει από τον απλό άνθρωπο;
Όλοι ξέρουμε πως η μάχη του Στάλινγκραντ ήταν η σημαντικότερη, ίσως, του Β' ΠΠ -ο ίδιος ο Αδόλφος το έλεγε.
Ο Κόκκινος Στρατός κράτησε μια σκυλίσια άμυνα απέναντι στα ναζιστικά στρατεύματα. Με απίστευτη αυτοθυσία οι Ρώσοι απέκρουσαν την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα» και μέσα σε έξι μήνες, από τον Αύγουστο του 1943 ως το Φλεβάρη του 1944, γύρισαν τον πόλεμο ανάποδα.
Αν ο απλός Ρώσος στρατιώτης δεν έβγαζε τον πιο ηρωικό του εαυτό, σήμερα μπορεί να κάναμε αυτήν την κουβέντα στα γερμανικά.

Ο Κόκκινος Στρατός πέρασε στην αντεπίθεση, οι σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία και οι Ρώσοι μπήκαν στο Βερολίνο το Μάιο του 1945.
Η εκδίκηση που πήραν ήταν τρομερή.
Λεηλασίες, πλιάτσικο, εκτελέσεις και βιασμοί ήταν στην ημερήσια διάταξη. Σχεδόν όλες οι γυναίκες του Βερολίνου βιάστηκαν, από 8 ως 80 χρονών, οι μισές απ' αυτές ομαδικά. Η μπάλα του Κόκκινου Στρατού, ενός απ' τους καλύτερα πειθαρχημένους στον κόσμο, πήρε όχι μόνο 2 εκατομμύρια Γερμανίδες, αλλά και πολλές Ουκρανέζες, Πολωνές, ακόμα και Ρωσίδες αιχμάλωτες. Και οι περισσότεροι απ' αυτούς τους βιασμούς δεν έγιναν τυχαία, σαν μια πράξη εκτόνωσης και εκδίκησης -όπως λένε οι φεμινίστριες- αλλά απλά, μεθοδευμένα και ψυχρά.
Οι ίδιοι οι ήρωες του Στάλινγκραντ έγιναν εφιάλτες του Βερολίνου.

Κατανοώ, φυσικά, ότι ένας στρατηγός δεν μπορεί να στείλει τους στρατιώτες του στη μάχη λέγοντας: «Κοιτάξτε, κι οι αντίπαλοι έχουν αξιοπρέπεια. Πρέπει να τους πολεμήσετε όσο κρατάνε όπλο, αλλά μην ξεχνάτε ότι είναι άνθρωποι σαν κι εμάς που απλώς πλανήθηκαν από μεγαλομανείς ηγέτες».
Θα πρέπει να τους πει: «Σκίστε τους, αφανίστε τους, είναι ανθρωπόμορφα τέρατα» -και διάφορα άλλα που δεν γράφονται.
Κατανοώ ότι όλη η Ευρώπη οφείλει χρέος στους στρατιώτες του Στάλινγκραντ.
Κατανοώ ότι αν δεν ήταν η πτώση του Βερολίνου θα είχαν γίνει πολλαπλάσια εγκλήματα κατόπιν από τα ναζιστικά στρατεύματα...
...δεν γράφονται όμως ηρωικές μπαλάντες για εν ψυχρώ δολοφόνους και βιαστές.

Τι είναι τελικά τα «ιδανικά» και οι «ήρωες»;

"Τα ιδανικά είναι δανεικά" -Κουνούπι

[Swamp Thing]

Η Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα δεν απέτυχε εξαιτίας της (ανύπαρκτης αρχικά) ρωσικής αντίστασης αλλά επειδή οι Γερμανοί, αφού σάρωσαν Ρωσία και Ουκρανία σε εκπληκτικά σύντομο χρονικό διάστημα, στάθμευσαν εντελώς αδικαιολόγητα (;) διακόσια χιλιόμετρα πριν μπουν στη Μόσχα, επί δύο ολόκληρους μήνες -με αποτέλεσμα ο αποκεφαλισμένος (από τις σταλινικές διώξεις) ρωσικός στρατός να προλαβει να ανασυνταχτεί και να αντεπιτεθεί, του φοβερού χειμώνα συνεπικουρούντος. Κάπου εδώ έπαιξε ρόλο και η "πρόβλεψη" των Ναζί, (πολλοί από τους οποίους πρέσβευαν τη Θεωρία του Παγκόσμιου Πάγου του Χόρμπιγγερ) ότι το κλίμα θα ήταν με το μέρος τους και ο χειμώνας του 1941 θα ήταν ήπιος (ναι αμέ, πώς!).

Οσο για το ποιοι έσωσαν την Ευρώπη (και τη Ρωσία) από την Ερπουσα Σκιά του Ναζισμού, μάλλον θα πρέπει να κοιτάξουμε προς την άλλη μεριά του Ατλαντικού. Λεπτομέρειες στα ιστορικά βιβλία.

[dazed]

Ναι αλλά μην ξεχνάς ότι την ιστορία την γράφουν οι νικητές και προς Θεού (με όποιο όνομα και αν τον προτιμάς) δεν νομίζω να πιστέυεις όσα διαβάζεις στα ιστορικά βιβλία. Έχω δει μέχρι και ταινιές που δείχνουν αμερικάνικα τανκς να μπαίνουν στο Βερολίνο...

[DarkMoon]

Επίσης να μην ξεχνάμε ότι οι Γερμανοί άρχισαν να υποχωρούν τουλάχιστον δύο χρόνια μετά τη μάχη του Στάλινγκραντ (!) και αφού οι Ρώσοι είχαν ζητήσει από τους Αμερικάνους ν’ ανοίξουν δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη για αντιπερισπασμό για να μπορέσουν να αντεπιτεθούν οι ίδιοι. Αλλά όπως άλλωστε και οι υπόλοιποι οικονομικά καταρρακωμένοι Ευρωπαίοι, όλοι χρειαζόντουσαν και τόνους επί τόνων οπλισμού, που τους δόθηκε άφθονος...
Άλλο τα ιστορικά βιβλία (που στη συντριπτική πλειοψηφία τους συμφωνούν στα γεγονότα αλλά διαφωνούν στην ερμηνεία τους) και άλλο ο κινηματογράφος. Για να μην αναφέρουμε και το προηγηθέν σύμφωνο μη επίθεσης Ρίμπεντροπ-Μολότοφ μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας το 1939. Προσοχή, λοιπόν, στις ετικέτες, γιατί οι άρχοντες και οι συμμαχίες τους είναι, όπως θα έλεγε και ο Λάβκραφτ, τουλάχιστον ανίεροι! Όσο για τη σταθερότητά τους, ας μη το συζητάμε.
Για τους συνειρμούς, οι θεοί του Σαββάτου σταυρώνονται την Πέμπτη…

[Swamp Thing]

Οντως, πρέπει να δίνουμε μεγάλη προσοχή στις ετικέτες. Και παρεμπιπτόντως, και αφού το topic είναι για βιβλία, γνωστοποιώ σε όλα τα μέλη του Forum του Locus 7 ότι κυκλοφόρησε ένα καταπληκτικό βιβλίο με τίτλο "Καλά να Πάθουν": Η Ελληνική Κοινή Γνώμη Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, του Μανώλη Βασιλάκη (εκδ. Γνώσεις) που σχετίζεται αρκετά με όλα τα προηγούμενα mail (και... πολλά απ' αυτά που δεν εστάλησαν ακόμα!). Σπανίως τόσο ειλικρινή βιβλία κυκλοφορούν στη Τζουτζία. Γιατι, όπως λέει και ο ΓΜ στα "Μονοπάτια των Αστρων", το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η υποκρισία.

[Κουνούπι]

Το κουνούπι αναρωτιόταν για την ψυχοσύνθεση, την πάστα του "ήρωα".
Όλοι έχουμε ένα ιπποτικό πρότυπο στο μυαλό μας, σκεφτόμαστε κάτι σαν Ρομπέν των Δασών + Ζορώ + Λάνσελοτ. Προστάτης των φτωχών("αναξιοπαθούντων"), τρομερός στους εχθρούς, μεγαλόθυμος στους αιχμαλώτους, πιστός στις αρχές του, δεν χτυπάει ποτέ πισώπλατα, δεν τα βάζει με τους πιο αδύναμους.
Κι όμως τα πράγματα δείχνουν ότι δεν είναι έτσι.
Μέσα στον ίδιο άνθρωπο μπορούν να συνυπάρχουν ο αλτρουϊσμός και η χυδαιότητα. Η ευγένεια και η φτήνια. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης.
Το Στάλινγκραντ και το Βερολίνο ήταν απλώς οι αφορμές για τον προβληματισμό.

Για παράδειγμα, ήδη δυο χρόνια μετά το τέλος του Β' ΠΠ, ο Άρθρουρ Καίσλερ παρατηρούσε: "Ο απλός στρατιώτης δεν πολεμούσε το ναζισμό, δεν πέθαινε για τη δημοκρατία ή για τον κομμουνισμό. Πολεμούσε τον Γερμανό που ήρθε, έκαψε το σπίτι του και σκότωσε τους φίλους του".
Αυτό λέει πολλά. Τελικά οι άνθρωποι πηγαίνουν στη μάχη οδηγούμενοι από ένα τρομερό μίσος που μπορεί να τους κάνει ακόμα και να θυσιαστούν.
Και όταν επιβληθούν ως νικητές, αυτό το μίσος ξεσπάει ανεξέλεγκτο και καταστροφικό, σαν τυφώνας.

Και ένα βήμα ακόμα: τι ρόλο παίζει η στερημένη σεξουαλικότητα σ' όλα αυτά? Γιατί κάθε νίκη συνοδεύεται και από ένα όργιο βιασμών -γυναικείων και αντρικών? (αυτό το τελευταίο είναι μια άλλη, καλά κρυμμένη ιστορία)

Ποια είναι τελικά η πάστα του "ήρωα"?

"Τρία πράγματα είναι σίγουρα στη ζωή: Ο θάνατος, οι φόροι και τα κουνούπια" -Κουνούπι

[Περσεφόνη]

Αγαπητοί μου,

Οι φόροι αντιμετωπίζονται με φαντασία και τα (κακά) κουνούπια με φλιτ. ΄Ομως για το θάνατο δεν έχει προς το παρόν βρεθεί αντίδοτο...

΄Ισως γι΄αυτόν τον λόγο να μας χρειάζονται οι ήρωες! Πολλά άλλα λαμπρά "κεφάλια", πριν από μένα έχουν διαπιστώσει πως ο άνθρωπος μπρος στον κίνδυνο-θάνατο υιοθετεί κυρίως δύο τακτικές: ή το μοιρολατρικό σκύψιμο του κεφαλιού (σφάξε με Αγά μου...) ή την ηρωική αντιπαράθεση (ή ταν ή επί τας...). Την πρώτη λύση ακολουθεί ένα τεράαααστιο μέρος της ανθρωπότητας ζηλεύοντας, μισώντας, ξεφτελίζοντας πολλές φορές, αλλά και παράλληλα θεοποιώντας αυτούς που ακολουθούν τη δεύτερη λύση... Γιατί όπως και να το κάνουμε έχει κάτι το "θεϊκό" το να βγάζεις τη γλώσσα στο κίνδυνο ή στο θάνατο ή στον θανάσιμο κίνδυνο...

Χιλιάδες τα παραδείγματα στην Ιστορία, πρόσφατα, παλαιότερα, παλαιότατα: ας αριθμίσω μερικά ανάκατα, έτσι σαν άσκηση μνήμης: ο "φλογερός" Προμηθέας, ο μικρούλης Δαυίδ, η χωριατοπούλα Ιωάννα από τη Λωραίνη, ο Αρθούρος και το σπαθί του, ο δικός μας ο Ηρακλής, το ανήψι του ο Θησέας, ο μέγας Τσε (είναι ο ήρωάς μου, πειράζει να τον βάλω στη λίστα;), ο Σκότος, ο Braveheart, ο William Wallace, που πολύ του πήγαινε η φούστα... Και μια που μιλάμε για φούστες, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης (κούκλος και αυτός) και άλλοι γνωστοί και άγνωστοι ήρωες της επανάστασης, οι 200 της Καισαριανής, το πιστιρίκι που μαζεύει τα λεφτά από τα φανάρια και μεθαύριο οι σύγχρονοί του θα του ανοίγουν την πόρτα της λιμουζίνας... Τόσα και τόσα παραδείγματα ανθρώπων που βγήκαν βγαίνουν και θα βγαίνουν στον αιώνα από την πεπατημένη, που κόντρα τους οι θεοί, όλα τα στοιχεία της φύσης και των καιρών, αυτοί εκεί, καταφέρνουν να επιβιώσουν ή να πεθάνουν με το κεφάλι ψηλά αφήνοντας πίσω την φοβερή τους ιστορία και μοίρα. Και από αυτές τις ιστορίες αντλούμε εμείς, οι με λιγότερο φοβερές ιστορίες, δύναμη και παράδειγμα...

Αλλά κάθε ήρωας, κάθε ηρωική πράξη χρειάζεται και έναν τροβαδούρο... Χρειάζεται μια ψυχή που να έχει μάτια μόνο για την ηρωϊκή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Κάθε τραγούδι, έπος, μοιρολόι που έχει γραφτεί για τον "ήρωα", κάθε ιστορία που έχει ειπωθεί, κάθε βιβλίο ή ποίημα μοιάζει με τη ματιά του ερωτευμένου που δεν βλέπει κανένα ψευγάδι στο αντικείμενο του ερωτά του... ή και να το βλέπει το έχει ερωτευθεί κι αυτό... Πλέκει ιστορίες που φθάνουν στ΄αυτιά μας φωτεινές και ιδανικές, για να συναντήσουν τον μικρό ήρωα που κρύβεται καλά μέσα μας (σαν τον Αχιλλέα στο γυναικωνίτη)... Οι ιστορίες όμως αυτές παρουσιάζουν τους "ήρωες" έξω από την καθημερινότητά τους, έξω από τις ανθρώπινες διαστάσεις τους, λες και αυτοί δεν υπέφεραν ποτέ από μικρές και μίζερες σκέψεις, δε βασανίστηκαν από αμφιβολίες, δε φοβήθηκαν, δεν μετάνοιωσαν, όπως ο υπόλοιπος πληθυσμός αυτής της γής. Λες και είναι παιδιά ενός άλλου πλανήτη, ενός άλλου ανώτερου θεού... Μάλλον εδώ γίνεται κάποιο λάθος. ΄Αλλο η "ηρωϊκή" συμπεριφορά ενός ανθρώπου σε κάποια δεδομένη στιγμή και άλλο η προσωπικότητά του... Δηλαδή μπορεί ο Προμηθέας να ξεκίνησε από κλεφτρόνι, ο Ηρακλής να μη καθάρισε ποτέ το δωμάτιο του, η Ιωάννα να έβριζε σαν καραγωγέας, ο Δαυίδ να κτυπούσε τη γυναίκα του και ο Braveheart να μη φόρεσε ποτέ σώβρακο, παρόλα αυτά παρέμειναν στην ιστορία ως ήρωες! Εκτός από τους "ημίθεους" όλοι οι άλλοι ήσαν άνθρωποι όπως εμείς, που όσες "ηρωικές" πράξεις και αν έχουμε στο ενεργητικό μας, το πολύ να μας θυμούνται μετά θάνατο καναδύο κολλητοί και πολύ μας είναι.

Τώρα πως φθάνει ένας "ήρωας" κρατώντας ή όχι τη σημαία ενός ιδανικού, από τη μια να αψηφά το θάνατο και από την άλλη να τον σκορπά... δε θα τολμήσω να το εξηγήσω, αφού δεν τολμώ να το κατανοήσω. ΄Ισως γιατί, όπως όλοι μας, έχω υποστεί ρομαντική "πλύση εγκεφάλου" από την παιδική μου ηλικία... ή πάλι γιατί οι συνθήκες που ορίζουν τη ζωή μου δεν επιτρέπουν μια τέτοια κατανόηση.... Αν όμως, για δύο δευτερόλεπτα, προσπαθούσα να βάλω τον εαυτό μου στη θέση ενός ρώσου στρατιώτη, δεν ξέρω... Ας σταματήσει εκεί το μυαλό μου! (Λένε πως η βία συνορεύει με το σεξ, αλλά αμφιβάλλω αν αυτό εξηγεί τα πάντα, όπως τους βιασμούς γυναικών και ανδρών μετά τη μάχη).

Τί φταίνε τα ιδανικά (που πράγματι είναι δανεικά) και οι μεγάλες ιδέες, αν οι άνθρωποι δεν μπορούν να φανούν αντάξιοί τους, αν δεν μπορούν να αντέξουν το τέντωμα προς την τελειότητα που αυτά υπαγορεύουν;

Οι Ιάπωνες ορίζουν σαν "ήρωα" τον άνθρωπο που έχει ζήσει τα άκρα της επιτυχίας και της αποτυχίας πολλές φορές και γνωρίζει καλά πως τα αντίθετα αυτά αποτελούν τις όψεις του ιδίου νομίσματος. Αυτόν τον ορισμό διαλέγω...

Ηρωικά δική σας
Περσεφόνη

[Κουνούπι]

Φτάνω στο συμπέρασμα ότι ο ήρωας δημιουργείται από τον τροβαδούρο!
Όπως η πραγματικότητα υπάρχει χάρις στον παρατηρητή κι η Μαντόνα χάρις στα ΜΜΕ, έτσι κι ο «ήρωας» θέλει κάποιον άλλον για να σουλουπώσει την ιστορία του πάνω σε μυθικά πρότυπα.

Όπως φαίνεται, όλοι έχουμε κατοχυρώσει στο συλλογικό ασυνείδητό μας ένα άπιαστο μοντέλο για τους «επαγγελματίες ήρωες», άμεσα συμβατό με την έννοια της Δικαιοσύνης.
Θέλουμε έναν Σούπερμαν που να εκδικείται τους κακούς και παράλληλα να σέβεται αυτούς που δεν του έχουν κάνει τίποτα. Περιβάλλουμε τον ήρωά μας με ένα ένδυμα ψυχικού μεγαλείου που, τις περισσότερες φορές, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Και δεν το λέω μόνο εγώ -ολόκληρη η Νομική Επιστήμη στηρίζεται σ' αυτό!

Στα αρχαία χρόνια η Δικαιοσύνη ήταν προσωποποιημένη και μεταφυσική, κάποια σεβαστή θεότητα που στο όνομά της οι δικαστές εφάρμοζαν τους νόμους.
Από ένα σημείο και πέρα, όμως, η ανθρωπότητα έκανε σημαντική στροφή και αναγνώρισε ότι «οι κανόνες ούτοι, δεν επεβλήθησαν εκ των άνω, αλλ' εδημιουργήθηκαν βαθμηδόν εκ της εμφύτου εις τον άνθρωπον Ιδέας της Δικαιοσύνης (IUSTITIA)» (Εισαγωγή εις την Επιστήμην του Δικαίου, Πέτρου Βαλλήνδα).
Αυτή η άτιμη η IUSTITIA είναι που παίρνει σάρκα και οστά όταν αποδίδουμε φόρο τιμής στους ήρωες των παραμυθιών, της Ιστορίας και της οθόνης!
Και το βιβλίο της Ιστορίας δεν έχει παρά να γράψει ότι «οι Ρώσοι στρατιώτες πολέμησαν γενναία στο Στάλινγκραντ», για να συμπεράνει ο καθένας μας πως σεβάστηκαν και τις γυναίκες του παραδομένου Βερολίνου, δεν πείραξαν τον άμαχο πληθυσμό -ίσως να περνούσαν και τις γιαγιάδες απέναντι στο δρόμο.

Ο Ήρωας τελικά είναι ένα απορρυπαντικό, η Ιδέα της Δικαιοσύνης είναι οι μπλε και πράσινοι κόκκοι μέσα του κι ο Τροβαδούρος είναι ο πλασιέ που σου δείχνει ότι κανένας λεκές δεν μπορεί ν' αντισταθεί στην άσπιλη δράση του.

"Ο παράδεισος των κουνουπιών έχει βάλτους" -Κουνούπι

[Περσεφόνη]

Αγαπητό Κουνούπι,

Αν μου επιτρέπεις το σχόλιο: διακρίνω στο τελευταίο σου μήνυμα μια "ανταύγεια" κυνισμού... (ειδικά στην τελευταία παράγραφο). Αν θέλεις, τη βρίσκω αρκετά ξένη με τις εν γένει απόψεις που εκθέτεις στο φόρουμ. Δεν διαφωνώ με όσα λές, ούτε καν με την τελευταία παράγραφο... αλλά τολμώ να επισημάνω την έκφραση απογοήτευσης και πίκρας για ό,τι ή όποιον δε στάθηκε στο ύψος του ή στο ύψος των περιστάσεων...

Γνωρίζεις το ρητό που λέει: "Ξύσε το δέρμα του κυνικού και θα βρεις έναν ρομαντικό";΄Οσο και αν μας απογοητεύουν τα πρότυπα (άνθρωποι ή ιδέες), τα χρειαζόμαστε ακόμη, για να αναγνωρίσουμε τελικά τη δική μας δύναμη...

Περσεφόνη

[Locus-7]

Από τη στιγμή που όλοι μας γνωρίζουμε ότι, στη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, οι έννοιες περί σωστού και περί δικαιοσύνης έχουν μεταβληθεί με ρυθμούς μεταβολής θέσεων κομμάτων από την αντιπολίτευση και ως την κυβέρνηση, τίθεται αυτομάτως θέμα διαχρονικής ύπαρξης των αξιών. Σαφώς και υπάρχουν κάποιες σταθερές αξίες. Η σταθερότητά τους όμως έγκειται μόνο στην περιγραφή του τίτλου τους. Για παράδειγμα, ο όρος δικαιοσύνη κάποτε εξέφραζε, πανθομολογουμένως, τη δικαιοσύνη του όποιου θεού, ή αυτοκράτορα ή απόλυτου ή όχι μονάρχη. Μετά, το δίκαιο μεταβιβάστηκε και στους πολίτες, και δικαιοσύνη έγινε η θέληση των πολλών. Τίθεται, δηλαδή, το θέμα της κρατούσας άποψης και αξίας.

Όταν, λοιπόν, μεταβάλλεται το περιεχόμενο της έννοιας μιας αξίας, μεταβάλλονται και τα πρότυπα των ηρώων που την υπερασπίζονται. Κατά συνέπεια, το δίκαιο της στιγμής δημιουργεί και τον ήρωα της στιγμής. Αυτά για τις κοινωνικές αξίες της εκάστοτε χρονικής περιόδου, οι οποίες και δεν υπήρξαν ποτέ σταθερές.

Από την άλλη πλευρά τίθεται και το θέμα των προσωπικών συστημάτων αξιών. Αυτά δεν έχουν αλλάξει από τις απαρχές του κόσμου μας για κανέναν άνθρωπο και για κανένα λαό. Εδώ, όμως, έχουμε να κάνουμε με ένα διαφορετικό πρότυπο ήρωα. Εκείνο του ατόμου του αποκομμένου από κοπάδι, του μοναχικού ήρωα, όχι απαραίτητα εκδικητή. Κι αυτό γιατί ο μοναχικός ήρωας πολεμά μέχρι θανάτου μόνον όσους μπαίνουν στο δρόμο που ο ίδιος επέλεξε να βαδίσει. Του μοναχικού καβαλάρη-τροβαδούρου που μόνο με τη δική του δύναμη (ή τους συμμάχους του) στέκεται ενάντια στις αδικίες που αφορούν τον ίδιο. Αν από τις πράξεις του προκύπτει δικαιοσύνη και για τους υπόλοιπους, αυτό είναι μια άλλη μεγάλη υπόθεση, και είναι αποτέλεσμα της επίδρασης των ατόμων αυτών, που εξυμνήθηκαν όσο κανείς, στις κοινωνίες μας.

Ναι, αυτό το σύμβολο είναι και πανάρχαιο και πανίσχυρο. Κι ευτυχώς για όλους μας υπαρκτό και ζωντανό. Μόνο που το σφετερίζονται πολλοί, όπως και καθετί μεγάλο και ισχυρό. Δυστυχώς τέτοιου είδους αξίες διαστρέφονται και προσαρμόζονται με τρόπους που παράγουν ύβρη για την ανθρώπινη υπόσταση. Δικός μας ρόλος είναι να ξεχωρίσουμε ποιος είναι ποιος, και όχι τι θα μας βόλευε περισσότερο στην κάθε δεδομένη περίσταση.

Εν κατακλείδι, το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχουν ήρωες. Ήρωας θεωρείται όποιος έχει επίγνωση της υπόστασής του και την υπερασπίζεται μέχρι θανάτου ενάντια στους σφετεριστές της. Τόσο απλά. Το ερώτημα είναι ποιος τολμά ν’ αγωνιστεί, και πώς, γι’ αυτά που πιστεύει. Γιατί, μετά αρχίζει ο ρόλος του πιονιού…